Belofte maakt schuld! Ik had beloofd een post te plaatsen over pijn bij lipoedeem. Hoe ontstaat jouw pijn? Wat beïnvloedt pijn? En wat zou je zelf kunnen doen om de pijn enigszins te verminderen?
De definitie van pijn is volgens de International Association for the Study of Pain (IASP) ‘een onplezierige sensorische en emotionele ervaring, veroorzaakt door of beschreven in termen van daadwerkelijke of potentiële weefselschade’. Hieruit blijkt dat pijn niet alleen te maken heeft met hoe de pijn voelt en hoe erg deze is, maar ook dat pijn emoties veroorzaakt. Pijn veroorzaakt woede, verdriet, wanhoop, onzekerheid, angst, vluchtgedrag en onmacht. Pijn is de meest gehoorde en vaak vervelendste klacht bij lipoedeem. In een recent onderzoek onder 209 vrouwen met lipoedeem werd de pijn omschreven als ernstig door 169 vrouwen en mild door 19 vrouwen. Vrouwen definieerden de pijn als doffe, zware, trekkende, stekende, gewelddadige, martelende, ondraaglijke, uitputtende, drukkende en scheurende pijn.
Laaggradige ontsteking
Er is tegenwoordig steeds meer bewijs dat er sprake is van laaggradige ontstekingen en zuurstofgebrek (hypoxie) in het vetweefsel bij vrouwen met lipoedeem. Met neemt aan dat dit mede de pijn veroorzaakt. Bij lipoedeem hebben niet alle vetcellen dezelfde opslagcapaciteit. Met name in de benen kunnen de vetcellen meer vet opslaan en daarmee vergroten de vetcellen (hypertrofie). Dit is al bij de vroege stadia van lipoedeem te zien. Ook zijn er meer afval-etende cellen (macrofagen) aanwezig en zijn er aanzienlijk lagere concentraties eiwitten (adiponectine en leptine) aanwezig. Beide duiden op de aanwezigheid van laaggradige ontstekingen en een tekort aan zuurstof (hypoxie) in het vetweefsel.
Hypergevoelig zenuwstelsel
Pijn wordt onderverdeeld in acute pijn (0-2 maanden), subacute pijn (2-6 maanden) en chronische pijn (langer dan 6 maanden). De meeste vrouwen met lipoedeem vallen dus onder de noemer ‘chronische pijn’. Het woord chronisch zegt niets over de toekomst, het is geen voorspeller. Het betekent slechts dat je al langer dan 6 maanden pijnklachten hebt. Lang werd gedacht dat vrouwen met lipoedeem hun pijn ‘inbeelden’. Je had misschien het gevoel dat het tussen je oren zat. Er was immers geen fysieke oorzaak voor de aanwezigheid van pijn. Dr. Lorimer Moseley heeft echter een brug geslagen tussen de wetenschap en pijnpatienten en bewezen dat de pijn écht is en niet ingebeeld.
Om te beginnen is het belangrijk te begrijpen hoe pijn in het lichaam werkt. Als je tegen de punt van je tafel stoot, dan gaat er een signaal via zenuwen (punt 1 op het plaatje) naar het ruggenmerg dat er weefselschade is (nog geen pijn). Vanuit je ruggenmerg (punt 2) gaat er een signaal naar je brein (punt 3) dat er weefselschade is (nog geen pijn). Je brein neemt het ‘gevaar’ waar en begint pijn uit te zenden via je ruggenmerg naar de plek waar je je gestoten hebt. Dit pijnsignaal wordt aangemaakt om je aan te passen aan de situatie (je trekt je hand terug bv). Daarnaast zorgt het brein ervoor dat een dag later de pijn gedempt wordt. Denk bijvoorbeeld maar eens aan een snee in je vinger. De eerste dag ben je hier continue bewust van en voel je veel pijn, een dag later is de snee nog steeds aanwezig, maar is de pijn veel minder aanwezig.
Wat gebeurt er nu in het geval van chronische pijn? Wetenschappers hebben ontdekt dat wanneer je langer dan 6 maanden blootgesteld bent aan pijn (in het geval van lipoedeem bijvoorbeeld), je pijnsysteem zich aan gaat passen. Het signaal tussen ruggenmerg en brein dat er weefselschade is wordt versterkt doorgegeven (als een soort volumeknop). In je brein wordt deze volumeknop nog verder opengedraaid. Daarnaast is demping vanuit het brein niet effectief. Er is dus een ontregeling van je centrale zenuwstelsel (je ruggenmerg en brein samen) vastgesteld. Dit wordt in de medische wereld ook wel centrale sensitisatie genoemd. Je kunt dit vergelijken met een brandalarm die een keer is afgegaan. Als hij eenmaal af is gegaan dan begint hij om de haverklap te piepen terwijl er geen sprake is van brand. Een hypergevoelig zenuwstelsel.
Uiteindelijk is je brein dus verantwoordelijk voor je pijnklachten en niet je benen zelf. Wetenschappers hebben ontdekt dat er 5 dingen zijn die het hypergevoelige zenuwstelsel beïnvloeden:
- Medicijnen kunnen soms helpen om aan een actieve benadering te beginnen.
- Gedachten en emoties beïnvloeden je pijn. Heb jij belemmerende gedachten of overtuigingen? Heb jij stress in je leven? Stress reduceren kan helpen om minder pijn te ervaren.
- De rol van dieet en levensstijl is heel groot bij chronische pijn. Alcohol, voeding, roken, beweging en slaap zijn belangrijk om te onderzoeken. Bij een hypergevoelig zenuwstelsel zie je bijvoorbeeld ook vaak slaapproblematiek of verslavingsgevoeligheid (roken, alcohol, voeding).
- Diepere emoties behorend bij de pijn onderzoeken.
- Fysieke activiteiten en functioneren onder de loep nemen.
Voor goede uitleg hierover, zie ook dit filmpje: https://www.youtube.com/watch?v=w_QMovjlzmk
Ik ben dus van mening dat de pijn bij vrouwen met lipoedeem tweeledig is. Enerzijds is er sprake van laaggradige ontsteking dat pijn veroorzaakt en anderzijds speelt een hypergevoelig zenuwstelsel een rol doordat de pijn al zo lang aanwezig is.
Laaggradige ontsteking
Wat kun je doen tegen laaggradige ontsteking? We weten al jarenlang dat compressie een ontstekingsremmend effect heeft op het onderhuids bindweefsel. We denken daarom ook dat dit de oorzaak is dat veel vrouwen baat hebben bij het dragen van compressie (therapeutisch elastische kousen). Daarnaast verbetert de doorbloeding door het dragen van compressie en deze toevoer van zuurstofrijk bloed zorgt ervoor dat je benen wat minder moe voelen aan het einde van de dag. Het is een misvatting dat vrouwen met lipoedeem persé dagelijks compressie moeten dragen. Een dag geen compressie heeft geen consequenties voor jouw lipoedeem. Je hebt hooguit die dag wat meer pijn en soms is het de moeite waard om die keus voor jezelf te maken. Compressie is dus puur symptoombestrijding. Als het symptoom van jouw aandoening pijn is, dan is het heel fijn dat er iets is dat dit bestrijdt.
Ook weten we dat fysieke inspanning zorgt voor een afname van laaggradige ontstekingen in vetweefsel en toevoer van zuurstof. Daarom is het zo belangrijk om in beweging te blijven, op welke manier dan ook.
Hypergevoelig zenuwstelsel
Een hypergevoelig zenuwstelsel kan afnemen als jij (het bewuste deel van je brein) goed begrijpt wat er aan de hand is bij chronische pijn. Ik nodig je uit om te kijken naar factoren die van invloed zijn op jouw klachten. Mijn boek heeft veel aandacht voor deze factoren en ook op deze pagina gaan veel posts over de invloed van jouw eigen gedrag op je klachten. Het is een uitdaging om hier met nieuwsgierigheid onderzoek naar te doen, maar levert uiteindelijk in de praktijk veel op. En kom je er zelf niet uit? Dat is niet gek, want zoals je in het filmpje ook al ziet, het is heel complex! Zoek hulp van een pijnspecialist. Dit kan een psycholoog zijn, maar bijvoorbeeld ook een psychosomatisch fysiotherapeut die gespecialiseerd is in chronische pijn.
Wat is herkenbaar voor jou? Waar liggen jouw uitdagingen?
